Interview met Bianca Krol – rouwcoach

Wat heeft je ertoe gebracht om rouwcoach te worden?

Mijn hele leven heeft in het teken gestaan van verlies. Waaronder het verlies van mijn moeder toen ik nog maar vijftien was. Maar het meest bijzondere verlies, is het verlies van mijn man aan de gevolgen van een hersentumor. Mijn meiden waren toen vijf en zeven. Door mijn vele verlieservaringen uit mijn verleden, wist ik hoe ik het níet moest en wilde aanpakken. Door mijn jarenlange ervaring uit het onderwijs, wist ik ook hoe ik het wél moest aanpakken. Ik schreef zelfs een eindwerkstuk rondom ‘rouw en verlies bij kinderen’, niet wetende dat wat ik daar leerde, ooit bij mijn eigen kinderen moest gaan toepassen.

Door die twee en een goede intuïtie met elkaar te combineren, kon ik mijn gezin geven wat het nodig heeft. En dat bleef ook de omgeving niet onopgemerkt. Ik kreeg steeds meer de vraag, hoe ik dat gedaan had, hoe het kon dat het ondanks de heftige omstandigheden goed ging en gaat met mij en mijn meiden. Vragen van mensen die er zelf in zaten, of van mensen die in hun omgeving weer iemand kenden die er nu doorheen gaan. Blijkbaar was hetgeen dat ik zo vanzelfsprekend vond om te doen, dat voor mij voelde als een tweede natuur, niet iets wat mensen als vanzelf onder de knie hebben. En dat maakte dat ik mijn aanpak wilde delen, met mensen die het zo hard nodig hebben. Want rouwen is al lastig genoeg zonder dat je daarbij het wiel opnieuw moet uitvinden.
Later is in verschillende nascholingen steeds opnieuw bevestigd dat mijn onbewuste aanpak een juiste aanpak was.

Na twintig jaar voor de klas te hebben gestaan ben ik mijn eigen praktijk begonnen. En geef ik begeleiding en training aan mensen van jong tot oud, scholen, zorginstanties en bedrijven, die worstelen rouw en (aanstaand) verlies. Verlies in de breedste zin van het woord, want verlies is zoveel meer dan alleen het overlijden van een dierbare. Naast alle extra verlies dat je er nog eens gratis bij krijgt.

Wat betekent “rouwcoach” precies, en hoe verschilt het van bijvoorbeeld een psycholoog of therapeut?

Ik zeg altijd: “Ik ben geen psycholoog. Zij hebben andere kwaliteiten, vanuit een andere studie en werken vanuit een iets andere aanpak en visie, al zullen veel van onze vaardigheden en kwaliteiten ook overeenkomen.”
Mijn werk is divers, maar er staat (uiteindelijk) altijd een onderliggend verlies centraal.
Ik werk echt met jou samen aan jouw rouw en aan jouw verlies. Samen kijken hoe jij dat er kunt, durft en mag laten zijn. Waarbij we vervolgens kijken hoe je dat kunt verweven in jouw nieuwe leven, zonder jouw dierbare. Daarbij combineer ik theoretische kennis met heel veel eigen verlies-ervaringen. Daar waar jij nu doorheen gaat, dat heb ik ook gevoeld, die 1000 vragen, die 100.000 gedachten en die 1.000.000 gevoelens die elkaar in een razendsnel tempo afwisselen. Ook die schuld- en schaamtegevoelens, ook die enorme boosheid en bitterheid. Maar ook die drang naar weer willen leven en het leven opnieuw ontdekken.

Van cliënten die bij een psycholoog zijn geweest, krijg ik altijd terug dat ze net het stukje echte inlevingsvermogen en ervaring, het weten hoe het voelt omdat je het zelf ook hebt meegemaakt, missen. Niets ten nadele van de psycholoog.

Hoe zou je rouw omschrijven?

Rouwen is alles wat je voelt, denkt en doet bij een verlies van een dierbaar iets of iemand. De intensiteit ervan hangt vaak samen met de relatie die je had met degene die je verloren bent.
Alles wat je doet, denkt en voelt is normaal. Ook die boosheid, die schaamte, die schuldgevoelens, die 100.000 vragen en gedachten en de honger naar het leven.
Ook die moeheid, gebrek aan eetlust, gebrek aan energie, jaloezie naar anderen die hun dierbaren wel nog bij zich hebben, vergeetachtigheid, lichamelijke klachten en fysieke pijnen, het verdriet, het gemis, de opluchting.
Als je weet dat rouwen alle gebieden in je hersenen raakt, dan is het niet zo gek, dat we ons fysiek zo uitgeput voelen, dan snappen we waarom we ruimte moeten bieden aan alles wat we bij rouw voelen en tegelijkertijd goed voor onszelf moeten zorgen. Dit is makkelijker gezegd dan gedaan.

Wat is rouw voor jou?

Rouwen is voor mij afscheid nemen van iemand die je ontzettend dierbaar is en daar in het dagelijks leven mee moet dealen. Iedere dag opnieuw en steeds weer nieuwe momenten ondervindt dat je hiermee moet omgaan. Steeds opnieuw geconfronteerd wordt met het gemis.
Dealen met alle extra verlies dat je er nog gratis bijkrijgt, dealen met goedbedoelde opmerkingen van mensen uit de omgeving, dealen met mensen die je uit de weggaan, en dealen met alles wat nu op jou neerkomt.

Zijn er verschillende stadia van rouw? Hoe verlopen die, en zijn ze voor iedereen hetzelfde?

Vroeger dacht men dat er verschillende fases van rouw doorlopen moesten worden, zie de
rouwcurve van Elizabeth Kübler Ross: ‘shock, ontkenning, frustratie, depressie, loslaten, acceptatie en integratie’. Dit zou impliceren dat na het doorlopen van deze fases je rouw over is. “Als je eenmaal alle seizoenen een keer beleefd hebt, alle eerste keren een keer doorlopen hebt, het eerste jaar voorbij is….” Is een veelgehoorde uitspraak.

Nu weten we dat rouw helemaal geen lineair proces is en dat rouw nooit stopt. Er komen altijd (onverwachte) momenten, zelfs na lange tijd nog en je je leven weer opnieuw vormgegeven hebt, dat je je dierbare mist, dat je verdrietig bent, dat je hem/haar graag bij de mijlpalen uit je leven had gehad, dat je je afvraagt hoe het nu zou zijn met hem/haar. We weten nu dat je voor een aantal rouwtaken staat, zegt Manu Keirse; ‘het aanvaarden van het verlies, het doorvoelen van de pijn, je aanpassen aan het leven zonder je dierbare, herinneringen aan, én je dierbare levend houden’. Ook deze taken wisselen elkaar steeds af. Rouwen is keihard werken. Tegelijkertijd mogen we ook werken aan ons herstel en ons nieuwe leven, zeggen Stroebe en Schut. Rouw is geen lineair proces, je kunt niet alleen maar bezig zijn met je verdriet, maar je kunt ook niet alleen maar bezig zijn met je herstel, ze moeten en mogen er allebei zijn.

Hoe verschilt rouw tussen mensen? Zijn er factoren (leeftijd, cultuur, type verlies) die een rol spelen?

Ieder rouwproces is uniek. Geen enkel rouwproces is hetzelfde. Dus spiegel je a.u.b. niet aan de rouw van je buurvrouw die hetzelfde heeft meegemaakt als jij. Of aan je moeder, of aan je beste vriendin, of aan…
Iedereen rouwt op zijn eigen manier, vanuit zijn eigen situatie, vanuit zijn eigen relatie met zijn dierbare, vanuit zijn eigen veerkracht, vanuit zijn eigen referentiekader, vanuit zijn eigen opvoedings- en hechtingsstijl. En al die manieren zijn goed.

Als zelfs drie personen in één gezin, één iemand verliezen, verliezen ze alle drie iemand anders. En is het daarbij behorende rouwproces ook anders. Zo verloor ik mijn partner, maar mijn kinderen hun vader. Mijn dochter van zeven, in begin groep vier, verloor een heel andere vader dan mijn dochter van vijf die nog in de kleuterklas zat.

Iedereen heeft recht op zijn verdriet en het daar op zijn/haar manier mee omgaan. Verlies is geen wedstrijd. Er zijn geen gradaties in verlies. Het ene verlies is niet erger dan het andere. We missen allemaal iemand, van wie we ontzettend veel houden en iedereen moet daar in het dagelijks leven mee dealen en dat is ontzettend moeilijk. Al zullen verschillende soorten verliezen wel verschillend ervaren kunnen worden. Zo heeft iemand met een plots verlies, vaak meer moeite met het accepteren van de werkelijkheid. Er is een grotere kans op complexe en vastgelopen rouw.

En rouwen mensen met levend verlies, vraagt het leven iedere dag opnieuw om een aanpassing van iets dat er was en nooit of niet (meer) gaat zijn, terwijl de persoon zelf meestal nog in leven is. Denk aan een dementerende ouder, ongewenste kinderloosheid, een kindje met een verstandelijke beperking, een ziekte en je droomsport niet meer kunnen uitvoeren, einde van een vriendschap of familierelatie, het ongewild stoppen van contact tussen ouder en zoon/dochter.

Er zijn ook verschillen tussen het rouwen van volwassenen en het rouwen van kinderen. Daar waar volwassenen meestal direct rouwen en daar aaneengesloten mee bezig zijn, rouwen kinderen in stukjes. Hun brein kan het niet aan, om een aaneengesloten stuk met het verlies bezig te zijn. Daarom hoor je ook zo vaak: “Kinderen zijn flexibel” en lijkt het alsof ze meteen weer gaan spelen na verdrietig nieuws. Dit is een zelfbeschermingsmechanisme. Vaak beginnen kinderen pas met rouwen, nadat hun ouder(s) het leven weer enigszins op de rit hebben, pas wanneer de ouder emotioneel weer beschikbaar is, voelt het voor het kind veilig genoeg om te kunnen rouwen. Niet alle kinderen hebben voldoende woorden tot hun beschikking om onder woorden te brengen dat wat ze voelen, verdriet en gemis is. Vaak zie je dit terug in hun spel of in hun gedrag. Kinderen rouwen hun hele leven en zullen gedurende hun ontwikkeling steeds opnieuw confronterende momenten dat hun vader/moeder er niet meer is ervaren. Iedere ontwikkelingsfase vraagt om een nieuwe aanpassing in het omgaan met het verlies. En vraagt ook om nieuwe manieren en vragen om in verbinding te blijven met de overleden ouder. Ze willen hem/haar opnieuw leren kennen, bij de levensfase die nu bij hen past.
Ook kinderen hebben het nodig dat degene die ze zo missen in verhalen en herinneringen blijven terugkomen.

De manier van omgaan met verlies en rouw, het gebruik van rituelen, kan in de verschillende culturen nogal verschillen. In de westerse wereld hebben we veel meer de neiging om naar binnen te keren, is de dood nog een onbespreekbaar moeilijk onderwerp. Zit hulp vragen niet in onze genen en is zo snel mogelijk doorgaan eerder regel dan uitzonderling. In de oosterse wereld, en andere culturen is de dood veel zichtbaarder, en aanwezig in de familie, ook het verdriet wordt zichtbaarder geuit en zorgt de dood juist voor verbinding met elkaar. Rituelen om hiermee om te gaan zijn veel gebruikelijker.

Wat zijn veelvoorkomende mythes over rouw waar je mensen graag bewust van maakt?

Rouw stopt niet na een jaar, rouw gaat niet over als je het een plekje hebt gegeven, rouw stopt niet als je eenmaal alle eerste keren een keer hebt beleefd, alle seizoenen een keer hebt gevoeld, rouw stopt niet als je het loslaat, rouw stopt niet omdat het leven doorgaat, rouw stopt niet omdat jij door moet.

Hoe kunnen mensen hun emoties rondom rouw beter begrijpen of accepteren?

Als je al weet dat rouwen alles is wat je voelt, denkt en doet bij een verlies van een dierbaar iets of iemand. Dat rouwen zo ontzettend pijn doet, omdat het de pijn is van het missen, dat het voortkomt vanuit de liefde die we hebben voor die persoon. Dat alles wat je voelt er moet en mag zijn. Dat rouwen voor iedereen anders is. Dat er geen goed en fout is. Dat er geen einde komt aan rouw. Maar dat je wel een manier gaat vinden om de herinneringen aan jouw dierbare levend te houden en mee te nemen in je nieuwe leven, zonder hem/haar te vergeten, denk ik dat we al heel veel veiligheid, kennis en begrip kunnen creëren voor ons eigen rouwproces en dat van iemand anders, wat er voor zorgt dat we onze gevoelens durven toelaten.

Hoe kun je jezelf toestaan te rouwen zonder schuldgevoel, vooral als je de behoefte voelt om “sterk” te zijn voor anderen?

Schuldgevoel komt vaak voort uit liefde en verantwoordelijkheidsgevoel. Dus ook die schuldgevoelens zeggen heel veel over de band en jouw dierbare. Juist die schuldgevoelens mogen er zijn. Dat je je schuldig voelt, betekent namelijk niet dat je ook schuldig bent. Door over die schuldgevoelens te mogen praten, zorgt ervoor dat je ervan bevrijd kan raken.

Sterk zijn heeft er ook mee te maken dat we zelf niet de hele dag door bezig willen zijn met het verlies, maar ook willen werken, een feestje niet willen bederven, de ander niet met een ongemakkelijk gevoel willen opzadelen. Of ons eigen verlies minder belangrijk vinden t.o.v. het verlies van de ander.

Sterk zijn mag, als sterk zijn een onderdeel is van het werken aan je herstel en je nieuwe leven. Als er tegelijkertijd ook ruimte is om aandacht te besteden aan je verlies en verdriet. Als er ook momenten en mensen zijn waarbij je even niet sterk hoeft te zijn. Weet dat mensen veel meer aankunnen dan jij denkt, ze echt oprecht in je geïnteresseerd zijn, maar afhankelijk zijn van hoe open jij je opstelt en de informatie die jij ze geeft.

Wat zijn gezonde manieren om met rouw om te gaan? En zijn er coping-mechanismen die je afraadt?

Soms heb je het nodig om even te vluchten van je verdriet. Soms heb je het nodig om dagen op de bank te liggen en te huilen om je verdriet, komt er niks uit je vingers. Soms heb je behoefte aan contact met mensen en eindeloos of juist helemaal niet te praten over je verdriet en je dierbare, soms heb je behoefte om even helemaal alleen te zijn.
Als alles er maar mag zijn en je die behoeften, gedachten en gevoelens durft toe te laten. Zonder daar een oordeel over te vellen, want als je ook nog een oordeel hebt over jezelf en je manier van rouwen, je verdriet dan heb je er nog een probleem bij, dat noemen we de frustratie over de frustratie. Rouwen doet nu eenmaal ontzettend pijn, is erg moeilijk en is keihard werken. Dat is er, dat mag en dat moet er zijn.
Je rouwt op de manier en de tijd dat jij er aan toe bent. Als jij wegvlucht voor je verdriet, ben je er op dat moment nog niet klaar voor om je verdriet toe te laten.
Echter zou ik je aanraden om én én te doen. Werken aan je herstel en aandacht hebben voor je verdriet. Met mensen die je vertrouwt, waar je je veilig bij voelt en jezelf kunt zijn. Je hoeft het niet alleen te doen.
Zoek iets waar je blij van wordt, wat vind je leuk om te doen, ga naar buiten, ga sporten, bij beweging komt namelijk het stresshormoon vrij.
Wat ik je afraad is vluchten in drugs of alcohol om maar niet te hoeven voelen.

Hoe beïnvloedt rouw iemands dagelijks leven en relaties? Zijn er patronen die je vaak ziet?

Rouw heb je de hele dag, als je gaat werken kun je het niet in de auto laten liggen. Mensen met rouw lopen vaak tegen onbegrip op. De omgeving vindt dat het nu wel lang genoeg geduurd heeft, dat je het een plekje moet geven, dat het leven doorgaat en jij ook doet moet, dat je geliefde dat gewild zou hebben.

Mensen met rouw hebben behoefte aan een luisterend oor, iemand die hun verdriet niet wil oplossen, er valt immers niets op te lossen, waar het verdriet er mag zijn, opnieuw en opnieuw en opnieuw. Dat vergt een lange adem van degene die luistert. Het verdriet is namelijk niet over, door na een keer tegen jou te mogen ventileren.
Je moet het verdriet van de ander kunnen verdragen en een enorme discipline hebben om niet in de hulpmodus te schieten met goedbedoelde adviezen. Het zit namelijk in onze natuur om degene waar we van houden te willen helpen en het verdriet te stoppen, we zien onze geliefden namelijk niet graag verdrietig. Je helpt iemand met rouw het beste door te luisteren en hem/haar regelmatig uit te nodigen om gewoon te vertellen over hoe het vandaag gaat.

Mensen met rouw en verlies worden vaak gemeden en ontlopen. Dat heeft meerdere redenen. Soms is het eigen verdriet van de ander te groot om steun te kunnen bieden, of is het gemis te confronterend. Denk aan de moeder die haar zoon verloren is en geen steun kan bieden door haar eigen grote verdriet aan haar schoondochter en kleinkinderen, die hun partner en vader verloren zijn. Het aanwezige gemis in dat gezin, die lege stoel, de kleinkinderen die fysiek zo op hem lijken, zijn dan te confronterend en te pijnlijk.

Vaak worden mensen met rouw en verlies ook gemeden, door vrienden en bekenden, omdat de dood, rouw en verlies een angstig en te pijnlijk onderwerp is. Ze weten vaak niet wat ze moeten zeggen, zijn bang om iets verkeerds te zeggen, bang om je op een goede dag weer verdrietig te maken, bang om je er weer aan te herinneren en zeggen dan maar niets. Terwijl juist het doodzwijgen van degene die zo gemist wordt, het meest pijnlijk is. Tegelijkertijd raakt het ook hun eigen verlies opnieuw en worden ze geconfronteerd met hun eigen kwetsbaarheid.
Mensen willen heel graag helpen en iets voor de ander betekenen, maar vinden het lastig inschatten wat de ander nodig heeft, ze gaan ervanuit dat de ander het wel zal aangeven of zal vragen. Wanneer de ander dan vervolgens niet vraagt, omdat hij/zij geen last wil zijn, niet weet wat hij/zij moet vragen of er gewoonweg de energie niet voor heeft, gaan ze er vanuit dat de ander zich wel redt. De ander staat er immers iedere dag weer.

Hoe kun je rouwen combineren met verantwoordelijkheden, zoals werk en gezin?

Zorg voor structuur in je dag, dat zorgt voor voorspelbaarheid en daardoor veiligheid. Het zorgt er ook voor dat er als vanzelf momentjes ontstaan om ook gewoon even niets te doen, te zijn met je gevoelens en gedachten.
Wanneer je ook kinderen hebt en er alleen voor komt te staan, kan dat allemaal best veel en overweldigend zijn. Vraag hulp, mensen willen echt graag helpen, maar zijn afhankelijk van jouw input. Zo vroeg ik bijvoorbeeld aan de buurvrouw waar ik geen koffie mee dronk, maar wel haar kinderen op dezelfde tijd en school moest hebben als ik, of zij mijn kinderen mee naar school wilde nemen. Op school vroeg ik of de ouders van het turnclubje mijn kinderen meenemen, dan haalde ik ze wel op.
Ik durfde aan mijn vriendinnen te vragen of zij om en om op woensdagmiddag op mijn kinderen wilden letten. Doodeng en de kans dat ze nee zouden zeggen zat er in, maar als ik niets vroeg, had ik sowieso geen oppas. Het resultaat was dat ze het met alle liefde deden en ik ook nog mocht blijven eten, konden we meteen bijkletsen.

Ga in gesprek op je werk, houd je werkgever op de hoogte met hoe het met je gaat en wat je nodig hebt. Ook zij vinden het vaak heel lastig en hebben niet dagelijks met deze situatie te maken. Wanneer jij daar wel ideeën over hebt, denken ze graag met je mee.
Geef het ook aan als je het zelf ook niet weet.

Mocht het zo zijn dat je deskundige hulp nodig hebt, vraag aan je werkgever dan of zij jouw hulp willen vergoeden, bijvoorbeeld vanuit het potje loopbaancoaching. Dit is voor hen vaak goedkoper dan een uiteindelijk ziekteverzuim.

Zijn er specifieke gewoontes of rituelen die iemand kunnen helpen tijdens het rouwproces?

Het vertellen van verhalen en rituelen kunnen enorm helpend zijn. Iedere dag bijvoorbeeld een kaarsje aansteken bij de foto van je geliefde kan al een manier zijn die jou gaat helpen in het omgaan met het verlies van jouw dierbare, in het aanpassen van jouw nieuwe leven zonder je dierbare, maar ook in het helpen van het onder ogen zijn van de realiteit. Zoek naar een manier die past bij jou en jouw dierbare, praten tegen je dierbare, schrijven naar je dierbare, of juist van je afschrijven, opzoeken van lotgenoten
Het dagelijks mogen praten over jouw dierbare, het ophalen van herinneringen, zorgt ervoor dat jouw geliefde in leven gehouden wordt.

Zelf bied ik de workshop “Elke kraal vertelt een verhaal” aan. Waarbij je op zoek gaat naar kralen die symbool staan voor antwoorden op bepaalde vragen. Bijvoorbeeld: “Zoek een kraal die symbool staat voor het aantal jaren dat jullie samen zijn geweest.” Na de workshop ga je naar huis met een prachtige armband vol tastbare herinneringen. Die je kunt zien, dragen en voelen op dagen dat het moeilijk is. Tijdens de workshop mag jouw dierbare er weer even volledig zijn. De ervaringen, het mogen delen van verhalen worden als enorm positief en helend ervaren.
Soms kan het helpen om als je moeilijk bij je gevoel kunt komen, of geen prater bent, om op een creatieve manier met je rouw aan de slag te gaan.
Of een momentje van de dag een geleide mediatie te doen. Ook hier geldt, niets moet, alles is goed.

Hoe kunnen vrienden en familie het beste ondersteuning bieden aan iemand die rouwt?

Het allergrootste cadeau dat ze iemand die rouwt kunnen geven is luisteren, zonder goedbedoelde adviezen en dingen te willen oplossen, naar het verdriet en het gemis blijven vragen. De naam van de overledene blijven noemen, herinneringen en verhalen blijven vertellen, ook na lange tijd nog. Zaken uit handen nemen, i.p.v. af te wachten tot degene die rouwt er naar vraagt, want ze weten het vaak zelf niet en willen de ander ook niet tot last zijn. Doe bijvoorbeeld een boodschap, let op de kinderen, kook een maaltijd, maai het gras,…

Wat zijn dingen die mensen vaak goedbedoeld zeggen, maar die juist niet helpend zijn?

“Dat zou (jouw dierbare) toch graag gewild hebben, je moet toch door, je moet het een plekje geven, je moet het loslaten.”

Hoe kun je als rouwende duidelijk maken wat je nodig hebt van je omgeving?

Ook al is het doodeng vraag en zeg wat je nodig hebt, alleen zo krijg je wat je nodig hebt. Maak een groepsapp aan, met mensen die je kunt vragen je te helpen met klusjes die je zelf niet kunt doen. Zo had ik de groepsapp “Help Bianca”, Mensen kunnen zelf bepalen en antwoorden of ze je kunnen helpen.
Houd mensen via whatsapp op de hoogte hoe het met je gaat. Dat zorgt ervoor dat jij in control blijft, jij bepaalt wat je vertelt en deelt. Mensen willen echt graag weten hoe het met je gaat.

Hoe belangrijk is zelfzorg tijdens het rouwproces, en hoe ziet dat er concreet uit?

Zelfzorg is juist heel belangrijk nu. Rouwen kost heel veel energie, omdat het alle gebieden in je hersenen raakt. Je lijf heeft juist nu behoefte aan gezonde voeding, beweging, gezonde energiegevers en voldoende slaap.

Welke technieken, zoals mindfulness, schrijven of ademhalingsoefeningen, kunnen helpen bij het verwerken van emoties?

Mindfulness, meditatie, ademhalingsoefeningen kunnen helpen om in je lijf te komen en te voelen wat zich daar afspeelt.
Het kan ook helpen om in het hier en nu te komen als je overloopt van je gedachten en emoties.

Van je afschrijven is een enorm krachtig hulpmiddel om onder woorden te brengen wat je voelt en denkt. Het gaat door de beweging van het schrijven, uit je hoofd en lijf, wat letterlijk heel veel ruimte schept in hoofd en lijf. Ook zorgt dit voor overzicht. Wanneer je dat later nog eens terugleest kun je de evolutie van jouw rouwproces zien. Papier is geduldig, je mag alles schrijven wat je voelt en denkt en hoeft geen rekening te houden met zijn gevoelens.

Heb je nog advies hoe je zelfliefde en compassie kan ontwikkelen en cultiveren in een moeilijke tijd?

Alle gevoelens, gedachten en emoties mogen er zijn. Lief zijn voor jezelf en te kijken naar jezelf en je emoties zonder oordeel.

Kun je uitleggen hoe een sessie met jou er uitziet? Wat kunnen mensen verwachten?

Wanneer je bij mij komt, krijg je persoonlijke begeleiding op maat, terwijl je op de koffie gaat. Gewoon bij mij thuis aan de keukentafel. Waar echte mensen met verdriet gewoon op de koffie komen! En een bakje troost, ook een echt bakje troost is!

Rouwgevoelens en gedachten

Wanneer je iets of iemand verloren bent die je dierbaar is, kun je overvallen worden met diepe en ondiepe gevoelens van rouw en verdriet. 1000 vragen, 100.000 gedachten en 1.000.000 gevoelens, die elkaar in razendsnel tempo afwisselen. Je vraagt je af of je wel goed aan het rouwen bent, of de gedachtes die je hebt wel kloppen? “Is het normaal wat ik voel? Mag ik dit eigenlijk wel denken, doen en voelen? Moet ik niet iets anders denken, doen of voelen?” En nog belangrijker je wilt je zo helemaal niet voelen. Met man en macht probeer je je te verzetten, wat tijdelijk, maar meestal helemaal niet werkt.

Ruimte durven gaan geven aan je rouw 

Als deze gevoelens en gedachten jou en/of je dagelijks functioneren blijven overheersen en je het gevoel hebt dat je hiermee nergens terecht kunt, dan is het wellicht een goed idee om professionele hulp te zoeken bij iemand die je kan uitleggen wat er gebeurt in deze rollercoaster; Iemand die orde en veiligheid schept in de chaos en onzekerheid die je voelt. Iemand waar je alle soorten vragen mag aan mag stellen en je de uitleg geeft die je nodig hebt. Iemand die weet hoe ontzettend eenzaam dit kan zijn.
Iemand die snapt dat elke dag een worsteling is, hoewel je er ‘gewoon’ staat. Die weet hoe moeilijk het is om alle ballen van werk, school, huishouden en clubjes in de lucht te houden. Iemand die je dan liefdevol bij de hand neemt, die je de tools en de praktische handvatten geeft. En jou vervolgens ook met zachte hand vol vertrouwen ook weer loslaat. Iemand waar je veilig bij bent, en bij je blijft wanneer je op je kwetsbaarst bent! En tegelijkertijd ziet dat jij naast dit verdriet, ook gewoon nog mens bent!
 
Waardoor jij begrip hebt voor jouw rouw, lief bent voor jezelf en je rouw, en ruimte gaat durven geven aan je rouw.

In een veilige, huiselijke omgeving, met een informele sfeer, nodig ik je uit, gewoon aan mijn keukentafel, de plek in huis waar de beste gesprekken plaatsvinden. Onder het genot van een kopje koffie en de warmte van dit ‘bakje troost,’ ondersteun ik jou bij het delen en onder woorden brengen van al je gevoelens. Ook bij de schuldgevoelens, boosheid, de opluchting en schaamte mag je mijn steun onvoorwaardelijk en oordeelloos verwachten. Rouw raakt immers alles wat je denkt, voelt en doet bij het verlies van iets of iemand dat je dierbaar is. Hier aan de keukentafel is alles bespreekbaar. Wanneer je dan weer naar huis gaat, voelt het alsof je gewoon ‘op de koffie’ bent geweest. 

Online gesprekken zijn ook mogelijk. Alleen moet je dan zelf voor de koffie zorgen 😉
Voor kinderen pas ik mijn aanpak aan, waarbij ik op een speelse en creatieve manier werk, die past bij hun leeftijd.

Ook een kopje koffie en begeleiding bij andere soorten verlies
Rouw en verlies, is zoveel meer dan alleen het verlies van een dierbare door overlijden. Rouw en verliesgevoelens komen ook voor bij:
Een scheiding,
Verlies van een baan,
Verlies van je gezondheid,
Opgroeien met een ziekte of beperking in het gezin,
Het verlies van seksualiteit,
Het einde van een vriendschap of familierelaties,
Het onvervulde verlangen om ouder te worden.
 
Vaak zijn, (soms onverklaarbare), gevoelens van frustratie, niet lekker in je vel zitten, relatieproblemen, moeheid, lusteloosheid, een burn-out, terug te leiden naar een onderliggend verlies.

Hoe kun je iemand begeleiden om weer een gevoel van hoop en toekomstperspectief te ontwikkelen na een groot verlies?

Mogen vertellen over jouw verlies, over jouw dierbare, tegen iemand die oordeelloos luistert, zich kan inleven in jouw situatie en dan ook nog tips kan geven hoe met je verlies om te gaan en overzicht creëert in jouw chaos kan echt heel veel ruimte en veiligheid bieden om de rouw volledig toe te laten en ervaren dat je normaal bent in wat je doet.
Maar het is eerst en vooral belangrijk om een relatie op te bouwen en in verbinding te staan met je cliënt. Om open en eerlijk te zijn. En dingen gewoon te benoemen zoals ze zijn.
Voor de rest werk ik vooral vanuit intuïtie, en luister ik heel goed en sluit ik aan wat bij wat de cliënt mij vertelt. Door mijn ervaringen op het juiste moment te delen, kan ik mijn cliënt ook toekomstperspectief bieden, daar in die diepe rouw waar mijn cliënt zich bevindt heb ik immers zelf ook gezeten.

Hoe kunnen mensen omgaan met feestdagen, verjaardagen of andere speciale momenten die herinneringen aan de overledene oproepen?

Start nieuwe rituelen en tradities, maak nieuwe herinneringen.

Zo eet ik met mijn meiden op de verjaardag van mijn man, hun papa, nog steeds ieder jaar een stukje kruimelpuddingvlaai, zijn lievelingsvlaai. Geen straf, om een verdrietig moment te ‘vieren’ met een stukje vlaai. En komen we ook nu nog steeds met familie en vrienden samen op zijn sterfdag, proosten we op hem en het leven, halen we herinneringen op, kletsen we bij en wisselen we vakantieverhalen uit.

Bewaak hierin je eigen grenzen, geef aan wat wel/niet kan. Maak gebruik van een escape als het tijdens de Kersttraditie toch niet lukt en je liever even alleen bent.

Wat betekent “verdergaan” na een verlies? En hoe kan dat er voor iemand anders uitzien?

‘Verdergaan’ is een manier vinden om je verlies te verweven in je nieuwe leven, je aan te passen aan je leven zonder jouw dierbare. De herinneringen en jouw dierbare levend houden en je leven te leven zonder schuldgevoel, maar met hem/haar in je hart voor altijd.
Dat is voor iedereen uniek en heel persoonlijk.

Zijn er boeken, gedichten, of andere bronnen die je aanraadt aan cliënten?

“Que Sera Sera, it is what is, what will be, will be”

Stap voor stap, dag voor dag.
Je kunt niet voorspellen, hoe je je straks, morgen, volgende week, maand of jaar voelt.
Je kunt ook niet nu al anticiperen op jouw rouw van straks, op hoe je je straks, morgen, volgende week, maand of jaar voelt.
Neem de dag zoals hij komt, en deal met de momenten die zich op dat moment aandienen.
Je hebt tenslotte al voor hetere vuren gestaan, het ergste wat je kan overkomen is je al overkomen, je bent je dierbare kwijtgeraakt.

Wat zou je willen zeggen tegen iemand die zich verloren of vastgelopen voelt in zijn/haar rouwproces?

Wanneer je het gevoel hebt nergens terecht te kunnen met je rouw, dan is het een goed idee om deskundige hulp te zoeken. Ga vooral op zoek naar iemand waarmee je een klik voelt.

Heb je persoonlijke inzichten of lessen over rouw die u graag wilt delen?

Openheid en eerlijkheid tegen mijn kinderen, tegen mijn directe omgeving, aangeven hoe moeilijk en zwaar het is, en hulp durven vragen met knikkende knieën, heeft ervoor gezorgd dat mijn kinderen en ik kregen wat we nodig hadden; nabijheid en verbinding met anderen, waar we eerlijk ons verhaal konden doen, waar we volledig onszelf konden zijn, zonder een sterk masker te moeten opzetten. Maar heel sterk dat masker eens durven afzetten.

Het allerbelangrijkste is dat alles wat je voelt, denkt en doet er volledig mag zijn, zonder daar een oordeel over te vellen.
Wanneer je het leuk hebt op een feestje, eens moet lachen, weet dat ook dat erbij hoort en er mag zijn. Want je bent én bezig met aandacht te hebben voor je verdriet, maar ook aan het werken aan je herstel en je nieuwe leven.

Om af te sluiten met de woorden van mijn man:

“Dat je niet zorgeloos door het leven gaat door dit soort ervaringen, hoort erbij.
Maar dat mogen geen excuses zijn om niet zorgeloos verder te leven.
Leef, lach en geniet.”

Bianca heeft ook een e-book geschreven dat je hier kunt downloaden: https://tinyurl.com/yfhm6k2h